يكي از دغدغه هاي بيماران مبتلا به سرطان، ابتلا به بيماري هاي دهان و دندان است، مراقبت هاي دندانپزشكي بيماران مبتلا به سرطان ، پيچيدگي ها و سختي هاي خاصي دارد و توجه مداوم و دقيق دندانپزشك در تمامي پروسه درمان و مبارزه بيمار با سرطان ، اهميت بسياري دارد.
خدمات دندانپزشكي در دوره شيمي درماني
بيماراني كه در حال گذراندن دورهي شيميدرماني هستند، به اين علت كه سيستم ايمني بدنشان در معرض خطر قرار گرفته با احتمال بالاتري دچار آبسه دندان يا عفونت دنداني ميشوند. بعضي از عمل هاي اورژانسي دندانپزشكي را ميتوان در محدودهاي كه سطح گلبولهاي خون در پايينترين نقطه قرار دارد انجام داد.
آيا شيميدرماني باعث خرابي دندانها ميشود؟
شيميدرماني و پرتودرماني ممكن است تغييراتي در پوشش دهاني و غدد بزاقي ايجاد كنند و اين تغييرات باعث برهم خوردن تعادل باكتريايي دهان شوند. در نتيجهي چنين تغييراتي بيمار ممكن است با زخمهاي دهاني ، عفونت و خرابي دندانها مواجه شود. علاوه بر اين شيمي درماني، پرتو درماني، دارو هاي ضد درد و ديگر داروهاي استفاده شده در دوره مبارزه با سرطان مي توانند موجب مشكلات و بيماري هاي دهان و دندان شوند.
اينفوگرافي مراقبت هاي دهان و دندان
در اين اينفو گرافي تلاش كرديم به زبان ساده بايد ها و نبايد هاي مراقبت هاي دهان و دندان را براي شما عزيزان گردآوري كنيم.
✔ مرطوب نگه داشتن محيط دهان
✔ شستشوي مرتب دهان با دهانشويه خانگي (طرز تهيه در اينفوگرافي آمده است)
✔ پرهيز از مواد غذايي اسيدي و قندي
✔ پرهيز از مواد غذايي خشك، تند، سرد و داغ و...
✔ مصرف مواد غذايي حاوي كلسيم و ويتامين D
✔ مصرف مكمل هاي غذايي در صورت لزوم و تحت نظر پزشك
✔ پرهيز از مصرف الكل و كافئين
عفونت دندان بعد از شيمي درماني
دندانپزشك بايد بداند بيماراني كه به تازگي يا در سه ماه گذشته تحت شيميدرماني بودهاند يا در شش ماه گذشته پرتودرماني داشتهاند (قبل يا بعد از پيوند مغز استخوان) و دچار عفونت دندان شدهاند ممكن است در معرض عفونت نوتروپني (يك نارسايي ايمني ناشي از نقص نوتروفيل) قرار داشته باشند. در صورتي كه دندانپزشك به اين موضوع شك كند بايد فوراً با متخصص آنكولوژي يا هماتولوژي بيمار تماس بگيرد.
نوتروپني چيست؟
نوتروفيل ها يك نوع از سلول هاي سفيد خون هستند كه خط اول دفاعي در برابر عفونت ها مي باشند.كمبود اين نوع از گلبول هاي سفيد خون را نوتروپني مي گويند. عارضه اصلي نوتروپني افزايش خطر عفونت است. اغلب، بيماران مبتلا به سرطان، در اثر شيمي درماني به اين بيماري مبتلا مي شوند. داروهاي شيمي درماني، در كنار مبارزه و از بين بردن سلول هاي سرطاني، معمولا نوتروفيل ها را نيز هدف ميگيرند و باعث كاهش سطح گلبول سفيد در خون بيمار مي شوند.
در بيماري كه در حال شيميدرماني است، يا ظرف سه ماه گذشته شيميدرماني داشته يا در شش ماه گذشته پرتودرماني دريافت كرده است و عفونت نوتروپني ندارد، ميتوان عفونتهاي دندان را كنترل كرد اما دندانپزشك قطعاً بايد از متخصص آنكولوژي يا هماتولوژي بيمار كسب تكليف كند.
عفونت را بايد به طور پيوسته با كنترل دقيق مديريت كرد. پيش از درمان بايد به دو سال مهم پاسخ داده شود :
آيا سيستم ايمني بيمار سركوب شده است؟
آيا بيمار در معرض خونريزي است؟
۴۸ ساعت پيش از شروع درمان دندانپزشكي بيمار مبتلا به سرطان؛ او بايد آزمايش خون بدهد تا بر اساس سطح گلبول هاي سفيد و ديگر فاكتورهاي مشخص شده در آزمايش بتوان در مورد روش درماني مناسب و اقدامات احتياطي پيش از شروع درمان براي وي تصميم گرفت.
درمان عفونت دنداني در بيماران مبتلا به سرطان همانند افرادي است كه دچار سرطان نيستند، اما پزشك براي بيماران مبتلا به سرطان بايد در پيگيري و كنترل بعد از درمان نهايت دقت را به عمل بياورد.
احتياط هاي مربوط به انواع درمان هاي دندانپزشكي بيماران سرطاني
دندانپزشك براي هر يك از بخش هاي درمان دنداني بيمار مبتلا به سرطان نكات خاصي را رعايت كند كه در زير هر بخش به آن اشاره كرديم :
تجويز داروي دندانپزشكي
دندانپزشك پيش از تجويز دارو براي بيمار مبتلا به سرطان بايد دقت كند كه ممكن است بعضي داروها با داروهاي مربوط به درمان سرطان بيمار تداخل ايجاد كنند، پس بايد اين موضوع را مد نظر قرار دهد.
درمان اورژانسي
هرگز پيش از تماس با هماتولوژيست و متخصص آنكولوژي براي بيماراني كه در حال انجام شيميدرماني يا پرتودرماني سر و گردن هستند، يا طي سه ماه گذشته اين درمانها را دريافت كردهاند، يا در طول شش ماه گذشته پرتودرماني كامل داشتهاند، تا زماني كه مشخص شود درمان براي او امن و بيخطر هست يا نه، درمان اورژانسي انجام ندهيد. در صورتي كه چنين كاري امكان ندارد بايد بيمار را فوراً به متخصص مراقبتهاي دندانپزشكي ارجاع دهيد.
درمان هاي تهاجمي دندانپزشكي
بدون مشورت با متخصص انكولوژي و هماتولوژي براي بيماراني كه در حال انجام شيميدرماني يا پرتودرماني سر و گردن هستند، يا طي سه ماه گذشته اين درمانها را دريافت كردهاند، يا در طول شش ماه گذشته پرتودرماني كامل داشتهاند، از درمان تهاجمي استفاده نكنيد.
درمان هاي غيرتهاجمي دندانپزشكي
ميتوان درمانهاي غير تهاجمي را براي همهي بيماران دچار سرطان انجام داد، اما بايد از كارهاي غير ضروري شش ماه بعد از راديوتراپي كل بدن اجتناب كرد. اگر بيمار اخيراً تحت درماني براي سرطان بوده، با متخصص آنكولوژي يا هماتولوژي كه مسئول مديريت يا انجام درمانهاي فعال دنداني در اين دوران است، در تماس باشيد.
درمانهاي تهاجمي بدون دريافت مشاوره از متخصص
درمانهاي تهاجمي بدون دريافت مشاوره از متخصص به افرادي ارائه ميشود كه:
در حال دريافت راديوتراپي در منطقهاي غير از سر و گردن هستند.
از دريافت شيمي درماني و/يا راديوتراپي بيشاز سه ماه گذشته است.
در حال هورموندرماني يا درمان بيولوژيك براي سرطانشان هستند.
با اين حال، دندانپزشك بايد از احتمال بروز عوارض جانبي درمانهاي مربوط به سرطان، مانند اوستئونكروز (مرگ استخوان)، آگاه باشد. همچنين، بيماري كه سرطان خون دارد در صورتي پذيرش ميشود كه حتماً در حال بهبود باشد.
نكات كليدي عارضه هاي دهان و دندان در بيماران مبتلا به سرطان
مشكلات و عارضههاي دهاني در بيماران مبتلا به سرطان، به خصوص سرطان سر و گردن، رايج است.
پيشگيري از مشكلات و عارضههاي دهاني و كنترل آنها ميتواند باعث شود درمان سرطان را ادامه دهيد و زندگيتان كيفيت بهتري داشته باشد.
بيماراني كه تحت درمان در نواحي سر و گردن هستند، بايد برنامهي درماني ويژهاي تحت نظارت تيمي از پزشكان و متخصصان داشته باشند.
چرا بيماران سرطاني به عارضه هاي دهاني مبتلا مي شوند؟
شيميدرماني و پرتودرماني از رشد و شكلگيري سلولهاي جديد جلوگيري ميكنند يا باعث كندي رشد ميشوند.اين درمانها علاوه بر جلوگيري از رشد سلولهاي سرطاني، ميتوانند باعث كندي رشد سلولهاي طبيعي يا توقف رشد آنها هم شوند. به اين ترتيب، سلولهاي پوشانندهي حفرهي دهان هم تحت تاثير قرار ميگيرند و فرآيند رشد سلولها و ترميم، كند و متوقف ميگردد.
پرتودرماني ممكن است مستقيماً به بافتهاي دهان، غدد بزاقي و استخوان آسيب برساند.شيميدرماني يا پرتودرماني تعادل باكتريايي دهان را بر هم ميزند.
انواع مختلفي از باكتريها در دهان وجود دارد كه بعضي از آنها مفيد و برخي مضر هستند. شيميدرماني و پرتودرماني ممكن است منجر به تغيير و آسيب بافت پوششي درون دهان و غدد بزاقي شوند. وقتي توليد بزاق با مشكل مواجه شود تعادل باكتريايي دهان هم به هم ميخورد. تمامي اين تغييرات منجر به زخمهاي دهاني، عفونت و پوسيدگي دندانها ميشود.
خطر اوستئونكروز
بيماراني كه تحت درمان با بيوفسفونات وريدي و دنوسوماب (نوعي دارو) هستند يا سر و گردن و يا تمام بدن آنها تحت پرتودرماني قرار گرفته، در معرض خطر اوستئونكروز آرواره (در برخي موارد، به صورت مادامالعمر) قرار دارند. در صورتي كه درمان عفونت دنداني بيمار به درمان پاسخ نداد يا نياز به جراحي پريودنتال يا جراحيهاي دهاني بود، بايد بيمار را به متخصص ارجاع داد. استئونكروز بيماري مرگ استخوان است، در اين بيماري جريان خون به بافت زنده استخوان كاهش يافته يا قطع مي شود و در نهايت موجب از بين رفتن سلول هاي استخواني مي گردد.
مراقبت از دهان و دندان پيش از درمان سرطان بهتر است يا پس از آن؟
اهداف مراقبتهاي دهان و دندان پيش از درمان سرطان، در طول درمان و بعد از آن متفاوت است:
• قبل از درمان سرطان، هدف اين است كه مشكلات موجود درمان شود تا فرد براي شروع درمان سرطان آماده باشد.
• در طول درمان سرطان، هدف اين است كه از بروز عارضههاي دهاني پيشگيري كنيم و مشكلات را كنترل نماييم.
• بعد از درمان سرطان، هدف اين است كه سلامت لثه و دندانها را حفظ كنيم و هر مشكل بلندمدتي كه در نتيجهي سرطان و درمان آن ايجاد شده را كنترل كنيم.
مشكلات شايع دهان و دندان در بيماران سرطاني
رايجترين مشكلات و عارضههاي دهاني ناشي از درمان سرطان عبارتند از:
موكوزيت (التهاب غشاي مخاطي درون دهان)
عفونت
مشكلات مربوط به غدد بزاقي
تغيير در قدرت چشايي
درد
اين مشكلات ميتوانند منجر به عارضههاي ديگري مانند كمآبي و سوءتغذيه شوند.
عوارض شيميدرماني
مشكلات دهاني ناشي از شيميدرماني عبارتند از:
التهاب و زخم غشاي مخاطي در شكم يا روده
خونريزي راحت دهان
آسيب اعصاب
التهاب غشاي مخاطي دهان
عفونت دهاني كه در جريان خون منتشر ميشود و ميتواند سلولهاي همهي بدن را درگير كند.
تغيير چشايي
خشكي دهان
درد
تغيير رشد دندان در كودك
سوءتغذيه (عدم دريافت كافي مواد غذايي مورد نياز براي سلامت بدن) كه ناشي از ناتواني در خوردن است.
كمآبي (عدم دريافت كافي آب مورد نياز براي سلامتي بدن) كه ناشي از ناتواني در نوشيدن است.
خرابي دندانها و بيماريهاي لثه
دكتر سمانه شيراني
متخصص دندانپزشك در شمال تهران
برچسب:
#شيمي-درماني،
#عارضه-دهاني-در-افراد-سرطاني،
#نقش-سرطان-بر-دندان،
#بيماران-سرطاني،
ادامه مطلب
بازدید: