تاثیرشیمی درمانی بر دندان ها
یکی از دغدغه های بیماران مبتلا به سرطان، ابتلا به بیماری های دهان و دندان است، مراقبت های دندانپزشکی بیماران مبتلا به سرطان ، پیچیدگی ها و سختی های خاصی دارد و توجه مداوم و دقیق دندانپزشک در تمامی پروسه درمان و مبارزه بیمار با سرطان ، اهمیت بسیاری دارد.
خدمات دندانپزشکی در دوره شیمی درمانی
بیمارانی که در حال گذراندن دوره‌ی شیمی‌درمانی هستند، به این علت که سیستم ایمنی بدنشان در معرض خطر قرار گرفته با احتمال بالاتری دچار آبسه دندان یا عفونت دندانی می‌شوند. بعضی از عمل های اورژانسی دندانپزشکی را می‌توان در محدوده‌ای که سطح گلبول‌های خون در پایین‌ترین نقطه قرار دارد انجام داد.
آیا شیمی‌درمانی باعث خرابی دندان‌ها می‌شود؟
شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ممکن است تغییراتی در پوشش دهانی و غدد بزاقی ایجاد کنند و این تغییرات باعث برهم خوردن تعادل باکتریایی دهان شوند. در نتیجه‌ی چنین تغییراتی بیمار ممکن است با زخم‌های دهانی ، عفونت و خرابی دندان‌ها مواجه شود. علاوه بر این شیمی درمانی، پرتو درمانی، دارو های ضد درد و دیگر داروهای استفاده شده در دوره مبارزه با سرطان می توانند موجب مشکلات و بیماری های دهان و دندان شوند.
اینفوگرافی مراقبت های دهان و دندان
در این اینفو گرافی تلاش کردیم به زبان ساده باید ها و نباید های مراقبت های دهان و دندان را برای شما عزیزان گردآوری کنیم.
✔ مرطوب نگه داشتن محیط دهان
✔ شستشوی مرتب دهان با دهانشویه خانگی (طرز تهیه در اینفوگرافی آمده است)
✔ پرهیز از مواد غذایی اسیدی و قندی
✔ پرهیز از مواد غذایی خشک، تند، سرد و داغ و...
✔ مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D
✔ مصرف مکمل های غذایی در صورت لزوم و تحت نظر پزشک
✔ پرهیز از مصرف الکل و کافئین
عفونت دندان بعد از شیمی درمانی
دندانپزشک باید بداند بیمارانی که به تازگی یا در سه ماه گذشته تحت شیمی‌درمانی بوده‌اند یا در شش ماه گذشته پرتودرمانی داشته‌اند (قبل یا بعد از پیوند مغز استخوان) و دچار عفونت دندان شده‌اند ممکن است در معرض عفونت نوتروپنی (یک نارسایی ایمنی ناشی از نقص نوتروفیل) قرار داشته باشند. در صورتی که دندانپزشک به این موضوع شک کند باید فوراً با متخصص آنکولوژی یا هماتولوژی بیمار تماس بگیرد.
نوتروپنی چیست؟
نوتروفیل ها یک نوع از سلول های سفید خون هستند که خط اول دفاعی در برابر عفونت ها می باشند.کمبود این نوع از گلبول های سفید خون را نوتروپنی می گویند. عارضه اصلی نوتروپنی افزایش خطر عفونت است. اغلب، بیماران مبتلا به سرطان، در اثر شیمی درمانی به این بیماری مبتلا می شوند. داروهای شیمی درمانی، در کنار مبارزه و از بین بردن سلول های سرطانی، معمولا نوتروفیل ها را نیز هدف میگیرند و باعث کاهش سطح گلبول سفید در خون بیمار می شوند.
در بیماری که در حال شیمی‌درمانی است، یا ظرف سه ماه گذشته شیمی‌درمانی داشته یا در شش ماه گذشته پرتودرمانی دریافت کرده است و عفونت نوتروپنی ندارد، می‌توان عفونت‌های دندان را کنترل کرد اما دندانپزشک قطعاً باید از متخصص آنکولوژی یا هماتولوژی بیمار کسب تکلیف کند.
عفونت را باید به طور پیوسته با کنترل دقیق مدیریت کرد. پیش از درمان باید به دو سال مهم پاسخ داده شود :
آیا سیستم ایمنی بیمار سرکوب شده است؟
آیا بیمار در معرض خونریزی است؟
۴۸ ساعت پیش از شروع درمان دندانپزشکی بیمار مبتلا به سرطان؛ او باید آزمایش خون بدهد تا بر اساس سطح گلبول های سفید و دیگر فاکتورهای مشخص شده در آزمایش بتوان در مورد روش درمانی مناسب و اقدامات احتیاطی پیش از شروع درمان برای وی تصمیم گرفت.
درمان عفونت دندانی در بیماران مبتلا به سرطان همانند افرادی است که دچار سرطان نیستند، اما پزشک برای بیماران مبتلا به سرطان باید در پیگیری و کنترل بعد از درمان نهایت دقت را به عمل بیاورد.
احتیاط های مربوط به انواع درمان های دندانپزشکی بیماران سرطانی
دندانپزشک برای هر یک از بخش های درمان دندانی بیمار مبتلا به سرطان نکات خاصی را رعایت کند که در زیر هر بخش به آن اشاره کردیم :
تجویز داروی دندانپزشکی
دندانپزشک پیش از تجویز دارو برای بیمار مبتلا به سرطان باید دقت کند که ممکن است بعضی داروها با داروهای مربوط به درمان سرطان بیمار تداخل ایجاد کنند، پس باید این موضوع را مد نظر قرار دهد.
درمان اورژانسی
هرگز پیش از تماس با هماتولوژیست و متخصص آنکولوژی برای بیمارانی که در حال انجام شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی سر و گردن هستند، یا طی سه ماه گذشته این درمان‌ها را دریافت کرده‌اند، یا در طول شش ماه گذشته پرتودرمانی کامل داشته‌اند، تا زمانی که مشخص شود درمان برای او امن و بی‌خطر هست یا نه، درمان اورژانسی انجام ندهید. در صورتی که چنین کاری امکان ندارد باید بیمار را فوراً به متخصص مراقبت‌های دندانپزشکی ارجاع دهید.
درمان های تهاجمی دندانپزشکی
بدون مشورت با متخصص انکولوژی و هماتولوژی برای بیمارانی که در حال انجام شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی سر و گردن هستند، یا طی سه ماه گذشته این درمان‌ها را دریافت کرده‌اند، یا در طول شش ماه گذشته پرتودرمانی کامل داشته‌اند، از درمان تهاجمی استفاده نکنید.
درمان های غیرتهاجمی دندانپزشکی
می‌توان درمان‌های غیر تهاجمی را برای همه‌ی بیماران دچار سرطان انجام داد، اما باید از کارهای غیر ضروری شش ماه بعد از رادیوتراپی کل بدن اجتناب کرد. اگر بیمار اخیراً تحت درمانی برای سرطان بوده، با متخصص آنکولوژی یا هماتولوژی که مسئول مدیریت یا انجام درمان‌های فعال دندانی در این دوران است، در تماس باشید.
درمان‌های تهاجمی بدون دریافت مشاوره از متخصص
درمان‌های تهاجمی بدون دریافت مشاوره از متخصص به افرادی ارائه می‌شود که:
در حال دریافت رادیوتراپی در منطقه‌ای غیر از سر و گردن هستند.
از دریافت شیمی درمانی و/یا رادیوتراپی بیش‌از سه ماه گذشته است.
در حال هورمون‌درمانی یا درمان بیولوژیک برای سرطانشان هستند.
با این حال، دندانپزشک باید از احتمال بروز عوارض جانبی درمان‌های مربوط به سرطان، مانند اوستئونکروز (مرگ استخوان)، آگاه باشد. همچنین، بیماری که سرطان خون دارد در صورتی پذیرش می‌شود که حتماً در حال بهبود باشد.
نکات کلیدی عارضه های دهان و دندان در بیماران مبتلا به سرطان
مشکلات و عارضه‌های دهانی در بیماران مبتلا به سرطان، به خصوص سرطان سر و گردن، رایج است.
پیشگیری از مشکلات و عارضه‌های دهانی و کنترل آن‌ها می‌تواند باعث شود درمان سرطان را ادامه دهید و زندگیتان کیفیت بهتری داشته باشد.
بیمارانی که تحت درمان در نواحی سر و گردن هستند، باید برنامه‌ی درمانی ویژه‌ای تحت نظارت تیمی از پزشکان و متخصصان داشته باشند.
چرا بیماران سرطانی به عارضه های دهانی مبتلا می شوند؟
شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از رشد و شکل‌گیری سلول‌های جدید جلوگیری می‌کنند یا باعث کندی رشد می‌شوند.این درمان‌ها علاوه بر جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی، می‌توانند باعث کندی رشد سلول‌های طبیعی یا توقف رشد آن‌ها هم شوند. به این ترتیب، سلول‌های پوشاننده‌ی حفره‌ی دهان هم تحت تاثیر قرار میگیرند و فرآیند رشد سلول‌ها و ترمیم، کند و متوقف می‌گردد.
پرتودرمانی ممکن است مستقیماً به بافت‌های دهان، غدد بزاقی و استخوان آسیب برساند.شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی تعادل باکتریایی دهان را بر هم می‌زند.
انواع مختلفی از باکتری‌ها در دهان وجود دارد که بعضی از آن‌ها مفید و برخی مضر هستند. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ممکن است منجر به تغییر و آسیب بافت پوششی درون دهان و غدد بزاقی شوند. وقتی تولید بزاق با مشکل مواجه شود تعادل باکتریایی دهان هم به هم می‌خورد. تمامی این تغییرات منجر به زخم‌های دهانی، عفونت و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
خطر اوستئونکروز
بیمارانی که تحت درمان با بیوفسفونات وریدی و دنوسوماب (نوعی دارو) هستند یا سر و گردن و یا تمام بدن آن‌ها تحت پرتودرمانی قرار گرفته، در معرض خطر اوستئونکروز آرواره (در برخی موارد، به صورت مادام‌العمر) قرار دارند. در صورتی که درمان عفونت دندانی بیمار به درمان پاسخ نداد یا نیاز به جراحی پریودنتال یا جراحی‌های دهانی بود، باید بیمار را به متخصص ارجاع داد. استئونکروز بیماری مرگ استخوان است، در این بیماری جریان خون به بافت زنده استخوان کاهش یافته یا قطع می شود و در نهایت موجب از بین رفتن سلول های استخوانی می گردد.
مراقبت از دهان و دندان پیش از درمان سرطان بهتر است یا پس از آن؟
اهداف مراقبت‌های دهان و دندان پیش از درمان سرطان، در طول درمان و بعد از آن متفاوت است:
• قبل از درمان سرطان، هدف این است که مشکلات موجود درمان شود تا فرد برای شروع درمان سرطان آماده باشد.
• در طول درمان سرطان، هدف این است که از بروز عارضه‌های دهانی پیشگیری کنیم و مشکلات را کنترل نماییم.
• بعد از درمان سرطان، هدف این است که سلامت لثه و دندان‌ها را حفظ کنیم و هر مشکل بلندمدتی که در نتیجه‌ی سرطان و درمان آن ایجاد شده را کنترل کنیم.
مشکلات شایع دهان و دندان در بیماران سرطانی
رایج‌ترین مشکلات و عارضه‌های دهانی ناشی از درمان سرطان عبارتند از:
موکوزیت (التهاب غشای مخاطی درون دهان)
عفونت
مشکلات مربوط به غدد بزاقی
تغییر در قدرت چشایی
درد
این مشکلات می‌توانند منجر به عارضه‌های دیگری مانند کم‌آبی و سوء‌تغذیه شوند.
عوارض شیمی‌درمانی
مشکلات دهانی ناشی از شیمی‌درمانی عبارتند از:
التهاب و زخم غشای مخاطی در شکم یا روده
خونریزی راحت دهان
آسیب اعصاب
التهاب غشای مخاطی دهان
عفونت دهانی که در جریان خون منتشر می‌شود و می‌تواند سلول‌های همه‌ی بدن را درگیر کند.
تغییر چشایی
خشکی دهان
درد
تغییر رشد دندان در کودک
سوء‌تغذیه (عدم دریافت کافی مواد غذایی مورد نیاز برای سلامت بدن) که ناشی از ناتوانی در خوردن است.
کم‌آبی (عدم دریافت کافی آب مورد نیاز برای سلامتی بدن) که ناشی از ناتوانی در نوشیدن است.
خرابی دندان‌ها و بیماری‌های لثه
متخصص دندانپزشک در شمال تهران
برچسب: #شیمی-درمانی، #عارضه-دهانی-در-افراد-سرطانی، #نقش-سرطان-بر-دندان، #بیماران-سرطانی،
