پزشکی و سلامتی

آبسه دندان یعنی تجمع عفونت و چرک در اثر یک عفونت باکتریایی، که ممکن است درون دندان، در لثه، یا در استخوان نگهدارنده‌ی دندان ایجاد شود. آبسه‌ دندانی که در ریشه‌ی دندان ایجاد می‌شود، آبسه‌ی پری‌اپیکال و آبسه‌ی موجود در کناره‌ی دندان را آبسه‌ی پریودنتال یا جانبی می‌گویند.

آبسه دندان چیست؟
آبسه‌ی دندان معمولاً در اثر تجمع باکتری در پالپ نرم دندان و ایجاد عفونت باکتریایی به وجود می‌آید. این باکتری‌ها در پلاک‌ها تجمع پیدا می‌کنند، یا گاهی ناشی از بعضی غذاها هستند و در بزاق و دهان وجود دارند و به این ترتیب، به دندان‌ها می‌چسبند و به لثه‌ها هم آسیب می‌رسانند.
اگر با استفاده نخ دندان و مسواک زدن مرتب و صحیح، این پلاک‌ها از روی دندان برداشته نشود، باکتری‌ها می‌توانند وارد بافت نرم دندان و لثه شوند و نتیجه‌ی این نفوذ، ایجاد آبسه است.

آبسه اغلب اوقات، اما نه همیشه، دردناک است. در هر صورت در صورت بروز آبسه حتماً باید به دندانپزشک مراجعه کنید. نکته‌ی بسیار مهم این است که حتماً در صورت ایجاد آبسه هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید، چون آبسه خودبه‌خود از بین نمی‌رود و در صورتی که به آن رسیدگی نشود، می‌تواند به بخش‌های دیگر بدن هم منتشر شود و باعث بیماری شما گردد.

نشانه‌های آبسه دندان و لثه
نشانه‌های آبسه‌ی دندان یا لثه عبارتند از:
۱-یک درد ضربان‌دار شدید که در ناحیه‌ی لثه یا دندان بروز می‌کند و ممکن است به طور ناگهانی شروع و به تدریج بدتر شود.
۲-دردی که به طرف گوش، آرواره و گردن شما در همان سمت آبسه پخش شود.
۳-دردی که هنگام استراحت بدتر می‌شود و می‌تواند خوابتان را مختل کند.
۴-قرمزی و تورم صورت
۵-وجود یک دندان حساس ، لکه‌دار و دندان لق.
۶-لثه‌ی قرمز و متورم
۷-حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های سرد یا گرم
۸-تنفس بدبو یا مزه‌ی ناخوشایند دهان.
۹-تب
۱۰-حساس ناخوشی و کسالت عمومی
۱۱-سخت باز کردن دهان
۱۲-مشکل در بلعیدن
۱۳-بی‌خوابی

وقتی عفونت منتشر شود، دچار تب بالا و ناخوشی و کسالت عمومی می‌شوید. حتی در موارد شدید، ممکن است به سختی بتوانید دهانتان را باز کنید و در بلعیدن یا تنفس دچار مشکل شوید.
انواع آبسه دندان
 
سه نوع آبسه وجود دارد:

۱-آبسه‌ی جینجیوال یا مربوط به لثه
این آبسه فقط مربوط به خود لثه است و اصلاً دندان یا لیگامنت پریودنتال (بافت نرم بین دندان و استخوان آلوئولار فک) را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.

۲-آبسه‌ی پریودنتال
این آبسه از استخوان‌های حمایت‌کننده‌ی دندان شروع می‌شود.

۳-آبسه‌ی پری‌اپیکال
این آبسه از بافت نرم دندان یعنی پالپ یا مغز دندان شروع می‌شود.

در صورت ایجاد آبسه دندان باید چه کنید؟
در مورد بعضی از آبسه‌ها ممکن است نیاز به جراحی باشد.
وقتی فردی متوجه نشانه‌های مربوط به یکی از انواع آبسه شد باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کند چون یک دندانپزشک باتجربه به راحتی می‌تواند نوع آبسه را تشخیص دهد.
افرادی که مشکل تنفس و بلع دارند باید مستقیم و فوراً به بخش اورژانس بیمارستان نزدیک محل خود مراجعه کنند.
اگر نمی‌توانید به سرعت به دندانپزشک مراجعه کنید، حتماً نزد پزشک خانواده بروید.
پزشک نمی‌تواند آبسه را درمان کند، اما ممکن است برای کنترل درد و مراقبت‌های خانگی به شما توصیه‌هایی کند یا دارویی تجویز کند و همچنین احتمال دارد که بتواند در صورت نیاز، راه حل اورژانسی ارائه دهد.

روش تخلیه آبسه دندان
آبسه‌ها باید باز شوند تا عفونت حاوی باکتری تخلیه شود. برای این کار از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.

ترکاندن آبسه‌ی پری‌اپیکال
برای برداشتن این آبسه نیاز به درمان کانال ریشه است، بدین ترتیب که از یک مته‌ی مخصوص دندانپزشکی برای ایجاد سوراخی در دندان مرده استفاده می‌شود تا عفونت بتواند خارج شود. در این مرحله بافت‌های آسیب‌دیده‌ی پالپ دندان هم برداشته می‌شوند و در آخر، برای این که باز هم عفونت ایجاد نشود، از یک ماده‌ی پرکننده در فضای ایجاد شده استفاده می‌شود.

تخلیه آبسه‌ی پریودنتال
این آبسه باید تخلیه و بافت اطراف آن باید تمیز شود. بعد از آن، سطح ریشه‌ی دندان هم باید توسط یک روش پاکسازی و تمیز کاری عمیق لثه (scaling and planing) کاملاً تمیز شود تا دندان التیام پیدا کند و از ایجاد عفونت‌های بیش‌تر پیشگیری شود.

جراحی آبسه دندان
ممکن است در مواردی که فرد دچار آبسه‌ی پری‌اپیکال و عفونت مکرر و عودکننده باشد، لازم باشد که بافت‌های آسیب‌دیده و مشکل‌دار را به وسیله‌ی روش‌های جراحی که هر جراح دهانی می‌تواند انجام دهد، برداریم.

در افرادی که آبسه‌ی پریودنتال و عفونت عودکننده دارند، احتمالاً به شکل‌دهی مجدد بافت لثه و برداشتن پاکت پریودنتال توسط جراحی نیاز است.در صورتی که عفونت حتی بعد از جراحی هم دوباره عود کند، دندان باید کشیده شود.

آنتی‌بیوتیک برای آبسه دندان
آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین و مترونیدازول برای پیشگیری از گسترش عفونت تجویز می‌شوند و گاهی همراه با مسکن‌ها مصرف می‌گردند. اما استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به هیچ‌وجه جایگزین مراجعه به دندانپزشک و به تاخیر انداختن درمان نیست.

در فاصله‌ی مراجعه به دندانپزشک، برای کنترل درد از مسکن‌ها استفاده کنید. مثلاً ایبوپروفن مسکنی است که برای کنترل درد آبسه‌های دندانی ترجیح دارد، اما در صورتی که به دلیل مشکلات پزشکی قادر به مصرف آن نیستید، از استامینوفن استفاده کنید.

در ضمن به خاطر داشته باشید که مصرف آسپیرین برای کودکان زیر ۱۶ سال به هیچ عنوان مجاز نیست. در صورتی که مصرف مسکن به کنترل و کاهش درد شما کمک نکرد، می‌توانید طبق دستور بروشور داروها استامینوفن و ایبوپروفن را با هم مصرف کنید.این روش برای بزرگسالان مجاز است اما در مورد کودکان زیر شانزده سال، هرگز.

رعایت موارد زیر هم می‌تواند کمک‌کننده باشد:
۱-پرهیز از نوشیدنی‌ها و غذاهای گرم و سرد.
۲-خوردن مواد خوراکی نرم با سمت دیگر دهان.
۳-استفاده از مسواک نرم و به طور موقت پرهیز از کشیدن نخ دندان اطراف محل آبسه.
۴-این اقدامات تنها می‌تواند به کاهش درد شما کمک کند، اما باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.

دکتر سمانه شیرانی متخصص بیماری های دهان و دندان متخصص بیماری های سرطان دهان